शिवार आंबेरे हे रत्नागिरी तालुक्यातील एक निसर्गरम्य व शांत गाव आहे. हे गाव समुद्रकिनारी नसले तरी हिरवाईने नटलेले आणि डोंगरदऱ्यांनी वेढलेले आहे. पावसाळ्यात येथे मुसळधार पाऊस पडतो, ज्यामुळे भातशेती आणि नाचणीची शेती फुलते. येथील माती सुपीक असून शेती हा लोकांचा प्रमुख व्यवसाय आहे.

गावातील लोक अतिशय साध्या आणि शांत जीवनशैलीचे अनुयायी आहेत. पारंपरिक मूल्ये, एकोप्याची भावना आणि निसर्गाशी असलेले घट्ट नाते हे येथील समाजजीवनाचे वैशिष्ट्य आहे. वर्षभर गावात धार्मिक व सांस्कृतिक उत्सव साजरे केले जातात, ज्यामुळे गावात ऐक्य आणि सणासुदीचा माहोल कायम राहतो.

साजरे होणारे सण

गावामध्ये घरगुती गणेशोत्सव अत्यंत उत्साहात साजरा केला जातो. प्रत्येक घरात मातीचा गणपती बसवून सुंदर सजावट, आरत्या, भजन-कीर्तन आणि मोदकांचा प्रसाद यामुळे वातावरण भक्तिमय होते. कुटुंबातील सर्वजण एकत्र येऊन पूजा करतात, शेजारीपाजारी भेटतात आणि एकोपा वाढवतात. काही घरांत दोन, पाच किंवा अकरा दिवस गणपती ठेवण्याची परंपरा असते. शेवटच्या दिवशी “गणपती बाप्पा मोरया, पुन्हा लवकर या!” या जयघोषात विसर्जन केले जाते. हा सण श्रद्धा, परंपरा आणि आनंदाचा संगम मानला जातो.

शिमगा किंवा शिमगोत्सव हा कोकण भागात साजरा होणारा पारंपारिक सण आहे. हा होळीच्या काळात येतो आणि आनंद, नृत्य, गाणी व रंगोत्सवाने भरलेला असतो. गावातील लोक पारंपरिक वेशात नाचतात, ढोल-ताशांच्या गजरात ग्रामदेवतेची पालखी काढतात आणि एकमेकांवर रंग उधळून सण साजरा करतात. शिमगा हा फक्त होळी नव्हे, तर गावातील एकोपा आणि परंपरेचे प्रतीक आहे.

दिवाळी मोठ्या आनंदात आणि पारंपारिक पद्धतीने साजरी केली जाते. घरांची स्वच्छता, रंगरंगोटी आणि सुंदर रांगोळ्यांनी सणाची सुरुवात होते. नरकचतुर्दशीला आंघोळीनंतर सुगंधी उटण्याचा वापर करून अभ्यंग स्नान केले जाते, तर लक्ष्मीपूजनाच्या दिवशी व्यापारी वर्ग आपापल्या देवघरात व दुकानात लक्ष्मीची पूजा करतात. फटाके, दिव्यांची रोषणाई, आणि घरगुती फराळाचा सुगंध गावागावांत दरवळतो. दिवाळी म्हणजे नातेवाईक, शेजारी आणि मित्रमैत्रिणींनी एकत्र येऊन आनंद साजरा करण्याचा, प्रकाश आणि प्रेम पसरवण्याचा सण आहे.

गुढीपाडवा हा सण नववर्षाच्या स्वागताचा आणि आनंदाचा प्रतीक म्हणून मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो. या दिवशी प्रत्येक घराच्या दारात रेशमी वस्त्र, फुलं, नीमपाने, कडुलिंब व साखरेच्या गाठी लावून गुढी उभारली जाते, जी विजय आणि शुभारंभाचे प्रतीक मानली जाते. घराघरात पूजाविधी, नैवेद्य आणि पारंपारिक पक्वान्नांची मेजवानी केली जाते. गावातील लोक नवीन कपडे परिधान करून एकमेकांना शुभेच्छा देतात आणि वर्षभर समृद्धी व आनंद मिळावा अशी प्रार्थना करतात. गुढीपाडवा म्हणजे परंपरा, आनंद आणि नव्या सुरुवातीचा उत्सव आहे.

स्थानिक मंदिरे

शिवार आंबेरे गावाची ग्रामदेवता श्री जाकादेवी आहे, आणि त्यांचे मंदिर हे अत्यंत प्रसिद्ध व जागृत देवस्थान म्हणून ओळखले जाते. या मंदिराला दरवर्षी मोठ्या प्रमाणावर भाविक भेट देतात. विशेष सण-उत्सवांच्या काळात येथे भव्य कार्यक्रम आयोजित केले जातात.

ग्रामदैवताच्या मंदिराशिवाय गावात दत्तमंदिर, गणेशमंदिर आणि हनुमंताचे मंदिर ही देखील आहेत. ही सर्व देवस्थाने गावातील लोकांच्या श्रद्धेचे केंद्र आहेत आणि धार्मिक एकतेचे प्रतीक मानली जातात. दरवर्षी या मंदिरांमध्ये होणाऱ्या पूजा, उत्सव आणि भजनांच्या माध्यमातून गावात धार्मिक आणि सांस्कृतिक वातावरण निर्माण होते.

लोककला

शिवार आंबेरे गावातील लोककला पारंपारिक सण, नृत्य आणि संगीताशी घट्ट जोडलेली आहे. येथे शिमगोत्सव, होळी आणि गणेशोत्सव या काळात पारंपरिक ढोल-ताशा वादन, भजन-कीर्तन, आणि नाच-गाणी ही लोककलांची झलक दिसते. गावातील तरुण मंडळी शिमग्यात “फेरनाच” आणि “वेशभूषा नृत्य” सादर करतात, तर स्त्रिया पारंपारिक गाणी गातात. याशिवाय, कथाकथन, कीर्तन, आणि पारंपरिक वेशभूषेतील नाट्यरूप सादरीकरणे हीसुद्धा शिवार आंबेरे परिसरातील लोककलांचा भाग आहेत, ज्यातून स्थानिक संस्कृतीचा वारसा पुढे नेला जातो.

शिवार आंबेरे गावातील लोककला परंपरेत टीपरी नृत्य, भजन, आणि मंगळागौर कार्यक्रम यांचा विशेष समावेश आहे. सण-उत्सवांच्या काळात गावातील महिला आणि पुरुष पारंपरिक पोशाखांमध्ये टीपरी नृत्य सादर करतात, ज्यातून गावातील एकता आणि आनंद व्यक्त होतो.

तसेच, धार्मिक प्रसंगी भजन कार्यक्रम आणि महिलांमध्ये लोकप्रिय असलेले मंगळागौरचे सांस्कृतिक खेळ आणि गाणी सुद्धा नियमितपणे आयोजित केली जातात. या सर्व पारंपरिक कलांमुळे गावाचे सांस्कृतिक जीवन समृद्ध आणि उत्साही राहते.

स्थानिक पाककृती

शिवार आंबेरे गावातील स्थानिक पाककृती महाराष्ट्राच्या कोकणाच्या पारंपारिक चवींवर आधारित आहेत. येथे मसालेदार आमटी, कोकणच्या फिश करी, मोदक, उकडीचे लाडू, अम्बा चटणी आणि वरण-भात यांसारख्या पारंपरिक पदार्थांना विशेष महत्त्व आहे. सणावार आणि उत्सवाच्या वेळी या पदार्थांची खास तयारी केली जाते. समुद्रकिनारी असल्यामुळे ताजी मासळी वापरून बनवलेले पदार्थ आणि कोकम, तिखट व नारळाचे स्वाद या पाककृतींना खास अद्वितीय चव देतात. गावातील प्रत्येक घरात पारंपारिक पद्धतीने स्वयंपाक केला जातो आणि हा स्थानिक वारसा पुढे नेला जातो.

हस्तकला

शिवार आंबेरे गावातील हस्तकला हा स्थानिक संस्कृतीचा महत्त्वाचा भाग आहे. येथे पारंपारिक मातीचे दगडी शिल्प, विणकाम, झोपाळ्यांच्या आणि घरगुती सजावटीच्या वस्तूंचे कारागिरी आढळते. तसेच, मातीच्या गणपती, देवी-देवतांचे मूर्तिकला, रंगीत रांगोळी कला या हस्तकलेतून गावाची सांस्कृतिक ओळख दिसून येते. या कला-हस्तकलेमुळे शिवार आंबेरे गावाची परंपरा, कलात्मक कौशल्य आणि स्थानिक वारसा जतन होतो.